www.neubrow.domachevo.com

RU    PL    DE    EN

Нэйдорфская лютэранская парафія

Нэйдорф-Нэйбров (пасьля 1928 – Масьціцэ Дольнэ-Масьціцэ Горнэ): лютэранская парафія паселішчаў па абодвах бакох р. Буг на поўдзень ад Берасьця (пазьней таксама на Валыні), збор у в. Нэйдорф.

Паселішча Нэйдорф заснавана нямецкамоўнымі пасяленцамі-“галендрамі” (пераважна з Прускага княства) ў другой пал. XVI ст. на землях графа Ляшчынскага (Leszczynski).

Парафія заснавана ў 1617 г. – пабудаваны збор і дом пастара; першым вядомым пастарам (1647) – Ёнас Калюмбус (Jonas Columbus) з Саксоніі. У 1648 збор і вёскі разбураны нападам украінскіх казакаў, каля 70 лютэран забіты пры змушэньні да перахода ў праваслаўе. Пасьля спусташэньня ў Нэйдорф была толькі капліца, а грамада належала да збора ў Пясках каля Любліна, у канцы XVII ст. пад апекай пастара з Вэнгрова.

У 1670 граф Ляшчынскі надаў Нэйдорфу дадаткова 45 морг зямлі на ўтрыманьне пастара. Пры забароне пабудовы новага збору з боку каталіціх уладаў, у 1690-1694 графіня Празьмоўская (Praźmowska) фундавала пад выглядам рамонту ў Нэйдорф новую капліцу. У 1709 і 1712 новым фундатарам быў канцлер ВКЛ Карл Станіслаў Радзівіл.

У 1776 апублікаваны першы друкаваны нарыс гісторыі збора: «Historia ecclesiae Neoburchdorffensis alias Slavatycensis». У 1777-78 з дапамогай Караля Радзівіла пабудаваны новы збор (Сьв. Тройцы - асьвячаны 15.11.1778). У XVIII ст. лютэранскія грамады Любліна, Пяскоў, Замосьця і Камянца Падольскага былі ў духоўнай апецы пастараў Нэйдорфа (з тытулам “пастараў любельскіх і плябанаў нэйдорфскіх”); сумяшчэньне пастарства з Люблінам трывала да 1791. Ня гледзячы на пачатковую сувязь з лютэранамі Кароны, Нэйдорфскі збор увайшоў у юрысдыкцыю Лютэранскай царквы ў ВКЛ кансысторыі ў Вільні, пастановай лютэранскага сыноду ВКЛ у Біржах 1784 г. ўключаны ў акругу Слуцкага лютэранскага збора; 8.10.1793 г. выракам духоўнага суда лютэранскай кансысторыі на ўсю Нэйдорфскую парафію, з прычыны ўнутраных закалотаў, накладалася царкоўнае пакараньне. З 1832 Нэйдорф – пад уладаю Курляндскай кансысторыі; у 1858 лютэранская грамада Берасьця прызнана як філія Нэйдорфскага збору.

Польская мова ў царкоўнай практыцы Нэйдорфу замяніла нямецкую ў першай палове XVIII ст., ва ўжытку вядомы «Postilla Chrześcianska» С.Дамброўскага, «Kancyonał Pruski» і іншыя польскамоўныя лютэранскія выданьні з Усходняй Прусіі, Шлёнска і Памор’я. З прычыны адсутнасьці ў Курляндскай кансысторыі пастараў, здольных служыць па-польску, у XIX ст. збор доўга ня меў духоўных, альбо іх запрашалі з Царства Польскага; спробы ўладаў у 1868-72 увесьці ў Нэйдорфе нямецкую мову былі бязплённыя. У якасьці штодзённай мовы “галендраў” Нэйдорфе ў XIX - пач. ХХ ст. вядомы “надбужанскі дыялект”.

З прычыны малазямельля, частка лютэран - “галендраў” Нэйдорфскай парафіі ў пач. ХХ ст. выехалі на Ўрал і ў Сыбір. У 1911 г. парафія Нэйдорф налічвала каля 4000 асобаў; пасьля І Сусьв. вайны – у складзе Эвангелісцка-Аўгсбургскай царквы Польшчы, у 1928 Нэйдорф пераназваны ў “Масьціцы” (Mościce). У 1939 Нэйдорф апынуўся з савецкага боку ў памежнай зоне, жыхары прымушаны пакінуць паселішчы і выехаць у Нямеччыну ці ўглыб СССР, у 1941 будынак збору канчаткова зьнішчаны.

Пасьля ІІ Сусьветнай вайны выхадцы з Нэйдорфскай парафіі жылі ў Нямеччыне, Польшчы, Сыбіры, адзінкі ў БССР.

→   Глядзець месцазнаходжанне кірхі на карце,   51.753417, 23.578750

Літаратура:

Schultz, E. H. Kronika zboru ewangelicko-luterskiego Nejdorfskiego. “Zwiastun Ewangeliczny”, 1902.

Kneifel, E. Die Evangelisch-Augsburgischen Gemeinden in Polen, 1555-1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen. Vierkirchen, Selbstverlag [1972].

Фотаздымкі з архіва Варшаўскай лютэранскай кансэсторыі.

(с) Мікалай Пачкаеў, 2005
Дата публикацыi: 2008г.

Артыкул быў падрыхтаваны для праекту “Энцыклапедыя ВКЛ”, дзе па непаразуменьню быў надрукаваны з памылковымі “праўкамі”. Арыгінальны варыянт. Друкуецца з дазволу аўтара.

Пры капіяваньні абавязкова спасылка на аўтара і гэты сайт. Карыстаць у іншых мэтах дазваляецца толькі і выключна за згодаю аўтара.

ivan7710@mail.ru